29 juli 2018

Verdwijnt de Nederlandse Taal?

Natuurlijk, dat houd je niet tegen. Het zal waarschijnlijk nog wel ‘een paar’ generaties duren, maar het lijkt onvermijdelijk. Toen ik vroeger betrokken was bij het hoger onderwijs, pleitte ik al voor meer Engelstalig onderwijs, waar mogelijk en zinvol. Destijds gebeurde dat nog nauwelijks. Het was niet alleen bedoeld om internationale studenten de kans te bieden hier te studeren, maar er lag ook een bredere gedachte achter. Wetenschappers communiceren wereldwijd in het Engels, en alle belangrijke congressen worden in het Engels gehouden. Op dat gebied is de wereld altijd al klein geweest, en nu wordt die ook steeds kleiner voor de rest van de bevolking.

Ik heb zelf ervaren hoe het is om als Lector in het hoger onderwijs Engelstalige colleges te geven aan internationale groepen studenten. De problemen van slecht Engels sprekende studenten (en laten we ook de docenten niet vergeten), of het nu Chinezen, Turken of Duitsers zijn, worden steeds minder. Het went, en het heeft zin, omdat de wereld van nu onvergelijkbaar is met die van dertig jaar geleden. Het is alleen maar prettig dat we een gemeenschappelijke taal hebben om met de rest van de wereld te communiceren. Nederlands voldoet daar gewoon niet aan, en het is ook niet realistisch om die ambitie te hebben. We moeten redelijk blijven in onze afwegingen.

De kans dat iemand nu in het ene land afstudeert en in het andere een baan vindt, is vele malen groter dan bijvoorbeeld dertig jaar geleden. In mijn eigen straat (16 gezinnen) zijn er vier dertigers die in Nederland hebben gestudeerd, maar nu in het buitenland wonen en werken. Zij moeten zich in het Engels kunnen handhaven, dat wordt van ze verwacht. Eén van hen is inmiddels met partner en kinderen teruggekeerd naar Nederland, en die kinderen worden nu drietalig opgevoed (Frans, Engels en Duits). Nederlands komt daar alleen nog fonetisch aan te pas.

Eén zwaluw maakt nog geen zomer, maar het bevestigt wel dat zij het belang van de Nederlandse taal voor hun kinderen anders inschatten dan wij dat vroeger deden.

Het tegenargument dat ik destijds van andere docenten hoorde, was meestal dat ze in het Engels de nuances van hun vak niet goed konden overbrengen. Deze discussie werd dertig jaar geleden al gevoerd, en ik was het eigenlijk al weer vergeten totdat deze vorige week weer oplaaide in de pers. Opmerkingen als:

“In het Engels kan ik het nooit zo goed uitleggen, dus het moet in het Nederlands,” of “Het Nederlands mag niet verdwijnen.”

Het zijn dezelfde argumenten als destijds. Het eerste betekent eigenlijk: “Ik kan het niet goed, dus moeten we dat niet doen” (het persoonlijke tekort wordt groter gemaakt dan het algemeen belang). Het tweede is van hetzelfde kaliber en niet rationeel verdedigbaar: “Als we dat doen, dan verdwijnt het Nederlands.” Volgens mij staat het doel dat je wilt dienen altijd centraal, niet de taal die je daarbij hanteert.

Een functioneel doel verdient een functionele afweging. Als het doel ‘onderwijs’ is en de potentiële toehoorder een wereldburger, dan is de meest logische keuze op dit moment nog steeds Engels. Veel goede colleges worden wereldwijd al in het Engels gevolgd via het internet. Als je daar als docent niet zo goed in bent, is dat het punt waaraan gewerkt moet worden.

Als wij krampachtig vasthouden aan het Nederlands, prijzen we onszelf op termijn uit de markt, niet alleen bij buitenlandse studenten, maar ook bij de slimme Nederlandse studenten. Zij gaan elders Engelstalige colleges volgen omdat ze zich willen voorbereiden op een multinationale toekomst!

Als ‘Cultuurbehoud’ het doel is, dan kan het Nederlands misschien beter op andere manieren worden gekoesterd. Het cultuurbelang mag het functionele belang (onderwijs) natuurlijk niet in de weg staan. Om het ‘zeilen’ te behouden hoefde je de ‘stoommachine’ niet te verbieden.

Bedenk dat de Nederlander op termijn op alle niveaus steeds meer wereldburger wordt en dus ook op alle niveaus steeds meer behoefte krijgt aan een universele taal. Het belang van een wereldtaal zal zich verder door alle lagen van de bevolking heen aandienen en het functionele Nederlands als eerste verdringen. Zelfs prachtige real-time vertaalcomputers zullen dat niet voorkomen.

Onze taal migreert per definitie langzaam naar een mondiale taal door onze technologische ontwikkeling en mondiale economie. Je kunt het niet leuk vinden, maar dat is niet belangrijk genoeg, denk ik!

Naast deze benadering vanuit het internationale belang, is er ook een eigenbelang: Globalisering vereist toenemende communicatie en ook China maakt een grote ontwikkeling door. Een globale taal zou Engels kunnen zijn, maar als we die taal niet omarmen, zal het waarschijnlijk toch Chinees worden… Aan ons de keuze.

Ik heb mijn keuze al lang geleden gemaakt, maar misschien was het zelfs toen al veel te laat…

Jeroen Teelen 2018

040521 / 2081

040522 / 2312