Tien Ontwikkelingen

Die Onze Toekomst Bepalen

.

4. De Psychosociale Crisis en de Oorzaken (deel 2)

Een Nieuwe Balans voor de Toekomst
De veranderingen van de afgelopen vijftig jaar hebben ons leven onmiskenbaar verrijkt, maar ze hebben ons dus ook uit een soort balans gebracht. Om te voorkomen dat we ons verliezen in de ratrace, moeten we een nieuwe balans vinden. Een balans waarin technologie ons ondersteunt zonder te overheersen, waarin werk ons motiveert zonder ons te slopen, en waarin sociale structuren ons weer verbinden in plaats van ons te isoleren.

De vraag is: hoe pakken we dit aan? Dat vraagt allereerst om persoonlijke reflectie, maar daarnaast ook gewoon om collectieve keuzes. Grenzen stellen, prioriteiten veranderen en investeren in welzijn zijn geen luxe, maar noodzaak. De toekomst hangt af van de keuzes die we nu maken. Ik weet dat ik makkelijk praten heb, zoals men zo mooi zegt en ik moet toegeven dat ik (gepensioneerd) nog steeds volop druk, druk, druk ben, maar… m’n bloeddruk is weer normaal, de stress is er niet meer en ik voel me prima omdat ik het idee heb dat ik zelf controle uitoefen op wat ik doen of niet doe. Zelfs bij mijn werk met groepen als vrijwilliger en als dirigent/toetsenist voel ik de vrijheid om nee te zeggen als het me echt even niet uitkomt. De ‘verplichting’ voelt niet langer als een ‘plicht’ maar als een bredere verantwoordelijkheid waarin ook mijn eigen welzijn van groot belang is. Ik ervaar dat dus als een groot goed. Misschien moeten er ook want minder plichten in onze werkrelaties spelen en dan denk aan die plichten die niet direct bijdragen aan het uiteindelijke eindresultaat dat een organisatie wil bereiken (papierwerk, controle etcetera).

1. Korter werken, langer leven

Experimenten in landen zoals IJsland en Nieuw-Zeeland met een vierdaagse werkweek hebben veelbelovende resultaten opgeleverd. Werknemers melden minder stress, meer tijd voor herstel en geen verlies in productiviteit. Het idee dat langer werken gelijk staat aan meer gedaan krijgen, lijkt een mythe. Sterker nog, overwerkt personeel presteert slechter, zowel mentaal als fysiek.

Maar hier ligt een uitdaging: kunnen alle sectoren dit model overnemen? Voor bedrijven die afhankelijk zijn van constante productie of dienstverlening, zoals de zorg of logistiek, is dit nu nog niet eenvoudig, maar zullen uiteindelijk robots de continuïteit kunnen invullen. We kunnen vast beginnen met onderwerpen als flexibiliteit. Geef mensen meer controle over hun werktijden en taken. Wetenschappelijk onderzoek wijst namelijk ook uit dat autonomie op de werkvloer een sterke buffer is tegen burn-out. Ik weet nog dat ik in het begin als werkgever ’s ochtends de deur in de gaten hield om te zien wie er te laat binnen kwamen. Ik schaam me er nu voor… Waarom niet gewoon, waar dat kan, spreken van het invullen van verantwoordelijkheden waarbij de werknemer zelf zoveel mogelijk invloed heeft op de wijze en de tijdstippen waarop hij/zij die verder gestalte geeft. Zolang het binnen de bedrijfskaders en afspraken valt is het toch oké?

2. Technologie: vriend én vijand

Technologie heeft onze levens in rap tempo veranderd. Sociale media brengen ons dichter bij elkaar, maar zetten ons ook tegen elkaar op. Het constante vergelijken en de illusie van vereiste perfectie, voeden permanent de gevoelens van ontoereikendheid. Maar technologie kan ook oplossingen bieden. AI-gestuurde therapie-apps, teleconsultaties en wearables die stress meten, maken mentale zorg toegankelijker dan ooit.

De vraag is: hoe gebruiken we deze tools verstandig? Een chatbot kan een eerste stap zijn in de behandeling van een depressie, maar menselijke verbinding blijft essentieel. Als we technologie gebruiken als aanvulling in plaats van vervanging, kunnen we het potentieel ervan volledig benutten zonder de menselijke factor te verliezen. Sommigen zien zelfs tools als ChatGPT als vijand van het werk dat ze doen, in plaats van als een verruiming om hun werk daarmee veel beter te kunnen doen. Voor mij is bijvoorbeeld de leuke kant van het schrijven (blogs over onderwerpen die ik de moeite waard vind) sterk toegenomen. Ik schrijf een stuk, vertel wat ik er mee wil en stel de vraag of er invalshoeken onderbelicht zijn gebleven. Met andere woorden; ik heb een schrijfmachine mét een goed redacteur als gereedschap.

3. De prestatiedruk verminderen

We leven in een tijdperk waarin succes afgemeten wordt aan zichtbaarheid. Sociale media versterken dit idee. Maar wat als we collectief een stap terugdoen? Wat als bedrijven prestatiedruk actief zouden verminderen? Denk aan een cultuur waarin het normaal is om e-mails pas na 10 uur ’s ochtends te beantwoorden of om bereikbaarheidsregels te hebben, zoals in Frankrijk. Sinds 1 januari 2017 is in Frankrijk namelijk het “recht op ontkoppeling” (droit à la déconnexion) wettelijk verankerd. Dit recht maakt deel uit van de El Khomri-wet (ook wel de “Wet Arbeid” genoemd) en is bedoeld om werknemers te beschermen tegen de druk van constante digitale bereikbaarheid.

Daarnaast moeten we investeren in educatie en bewustwordingscampagnes. Als we mensen leren hoe ze gezonde grenzen stellen en bewuster omgaan met hun digitale gewoonten, kunnen we de mentale druk van moderne technologie aanzienlijk verminderen.

Een toekomstvisie op mentaal welzijn

Stel je een toekomst voor waarin werk geen strijd is, maar een bron van betekenis. Waar technologie ons ondersteunt in plaats van overweldigt. Dit is geen utopie, maar een haalbaar scenario als we vandaag de juiste keuzes maken.

4. Preventie boven genezing

De wetenschap benadrukt keer op keer het belang van preventie. Waarom wachten tot mensen vastlopen, als we ze kunnen helpen veerkrachtiger te worden? Dit betekent investeren in welzijnsprogramma’s, mindfulness-trainingen en gemeenschapszorg. Bedrijven die actief het welzijn van hun werknemers ondersteunen, plukken daar zelf ook de vruchten van in de vorm van minder ziekteverzuim en hogere productiviteit.

5. Nieuwe ethiek voor technologie

Met de opkomst van AI en wearables komen ook ethische vraagstukken naar voren. Hoe beschermen we de privacy van gebruikers? En hoe zorgen we ervoor dat technologieën zoals AI-gestuurde therapieën empathisch blijven? Hier is wetgeving essentieel! Transparantie over hoe data wordt gebruikt en duidelijke grenzen aan de rol van technologie zijn niet optioneel, maar noodzakelijk.

6 Cultuurverandering rondom succes

Het echte werk ligt in een fundamentele verschuiving van onze waarden. We moeten afscheid nemen van de obsessie met groei omwille van groei. Succes is meer dan een bonus of promotie; het gaat om voldoening, balans en zinvolheid. Dit vraagt om leiders die empathisch zijn en werkplekken die welzijn even belangrijk vinden als winst. Denk ook aan het waarderen van mensen om wie ze zijn en wat ze doen zoals het weer meer waarderen van de vak-lui!
Niet iedereen is manager (de meeste zijn dat juist echt niét en daar rekenen mezelf ook onder!), maar het staat wel op het eerste visitekaartje van de gemiddelde net afgestudeerde knul die bijvoorbeeld in de verkoop begint (salesmanager)… Het moet wat lijken en dat mag ook, maar waardeer de mensen niet via oneigenlijke façades waaraan ze meestal niet kunnen voldoen. Het is als een verkooppraatje om een persoon te kwalificeren… Daar kijkt een gemiddeld mens echt wel doorheen, maar we doen het nog globaal… Het behoort tot de bedrijfscultuur van dit moment.

Wat kunnen we doen?

Natuurlijk kunnen we als mensen allerlei ‘wijsheden’ uit de kast halen die ons niet echt verder helpen zoals; Plan ‘off-time’ en dergelijke. Dat lees je met enige regelmaat als tip, maar is dat niet vergelijkbaar met plan ‘geluksmomenten’. Ik denk dat werknemers toch vooral de ‘volgers’ zijn en dat bedrijven en organisaties hier het voortouw moeten nemen om mensen allereerst op een andere manier in te zetten. De oude culturen zijn inmiddels echt achterhaald en er moet meer directe betrokkenheid komen bij het dynamische belang van de medewerker, dus ook buiten de werkuren en ook gedurende de gehele carrière.

1. Bevorder een Gezonde Werk-Privébalans

Wat: Help medewerkers om werk en privé beter te scheiden.
Hoe:

• Introduceer het recht op ontkoppeling (zoals in Frankrijk), waarbij werknemers buiten werktijd niet bereikbaar hoeven te zijn.
• Moedig vakantiedagen aan en zorg dat medewerkers deze ook daadwerkelijk opnemen.
• Bied flexibele werktijden of de mogelijkheid tot thuiswerken aan.

Waarom: Een betere balans tussen werk en privé vermindert stress en verhoogt de tevredenheid.

2. Investeer in Preventie en Welzijnsprogramma’s

Wat: Bied ondersteuning om stress en burn-out te voorkomen.
Hoe:

• Organiseer workshops over stressmanagement, mindfulness of timemanagement.
• Zorg voor toegang tot professionele hulp, zoals een bedrijfspsycholoog of coach.
• Introduceer programma’s voor fysieke gezondheid, zoals yoga, sport of gezonde maaltijden op het werk.

Waarom: Preventie is effectiever en goedkoper dan het behandelen van burn-out.

 

3. Verbeter de Communicatie en Feedbackcultuur

Wat: Zorg voor open en transparante communicatie.
Hoe:

• Houd regelmatig gesprekken met medewerkers over hun werkdruk en welzijn.
• Creëer een cultuur waarin medewerkers problemen durven te bespreken zonder angst voor negatieve gevolgen.
• Geef constructieve feedback en erken prestaties.

Waarom: Een open cultuur helpt problemen vroegtijdig te signaleren en op te lossen.

 

4. Zorg voor Voldoende Capaciteit en Ondersteuning

Wat: Zorg dat medewerkers niet overbelast raken door onderbezetting.
Hoe:

• Investeer in voldoende personeel om de werkdruk te verdelen.
• Zorg voor goede onboarding en training van nieuwe medewerkers.
• Bied ondersteuning aan teams die tijdelijk onder hoge druk staan, bijvoorbeeld door interim-personeel in te huren.

Waarom: Onderbezetting leidt vaak tot overwerk en stress.

 

5. Introduceer Technologie als Hulpmiddel, niet als Stressfactor

Wat: Gebruik technologie om werk te vereenvoudigen, niet om de druk te verhogen.
Hoe:

• Automatiseer repetitieve taken om tijd te besparen.
• Beperk het aantal communicatiekanalen (bijvoorbeeld door e-mailgebruik te verminderen).
• Gebruik tools voor taakbeheer om overzicht te creëren.

Waarom: Technologie kan zowel een zegen als een vloek zijn; het gaat om hoe je het inzet.

6. Bied Ontwikkelingsmogelijkheden

Wat: Investeer in de groei en ontwikkeling van medewerkers.
Hoe:

• Bied trainingen en cursussen aan om vaardigheden te verbeteren.
• Creëer carrièrepaden en groeimogelijkheden binnen het bedrijf.
• Stimuleer een cultuur van continu leren.

Waarom: Medewerkers die zich ontwikkelen, zijn vaak gemotiveerder en ervaren minder stress.

7. Leid door Voorbeeld

Wat: Zorg dat leidinggevenden het goede voorbeeld geven.
Hoe:

• Leidinggevenden moeten zelf ook grenzen stellen aan hun werkdruk.
• Moedig managers aan om open te zijn over hun eigen uitdagingen met werkdruk.
• Zorg dat leidinggevenden training krijgen in het herkennen en aanpakken van werkdruk bij hun teams.

Waarom: Gedrag aan de top heeft een grote invloed op de cultuur in de hele organisatie. Een goed bedrijf begint nu eenmaal bij goed management!

 

Conclusie

Het verlagen van de werkdruk is een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers, maar de werkgevers hebben de meeste troeven in handen en dat betekent ook verantwoordlijkheid. Door een combinatie van praktische maatregelen, een gezonde bedrijfscultuur en continue evaluatie kunnen bedrijven een omgeving creëren waarin medewerkers gedijen zonder overbelast te raken.

Een toekomst in balans

Het herstellen van balans in ons leven is geen luxe, maar een noodzaak. We kunnen blijven rennen in de hamsterwiel van groei en prestaties, of we kunnen even stoppen, diep ademhalen en een nieuwe koers bepalen. Het mooie is: we hebben de keuze. Het enige wat nodig is, is dat we de tijd nemen om die keuze bewust te maken. Ik liep zelf in zo’n hamsterwiel en werd door mijn vrouw wegens ’te hoge bloeddruk om bloed te mogen geven’ tot bezinning gebracht (anders was ik er al lang niet meer geweest). Het heeft even (enkele jaren) geduurd, maar ik durf te beweren dat ik de balans inmiddels echt wel heb gevonden en balans, dat is waar het uiteindelijk om draait om optimaal te participeren in de maatschappij van vandaag.

 

Jeroen Teelen

Januari 2025