Waarom AI Religie de maat neemt, maar Geloof ongemoeid zal laten…

leestijd 12 minuten!

Inleiding

AI is nergens voor of tegen. Ze rationeel en baseert zich op statistische waarden in haar afwegingen en onderliggende argumentatie. Ik verwacht derhalve dat ze een enorme impact zal krijgen op religie. Uiteindelijk zal AI religie dwingen tot een bescheidener, maar mogelijk authentiekere rol: niet als bron van absolute waarheid, maar als cultureel-filosofische traditie die waarde biedt voor wie er uit vrije wil betekenis aan ontleent.
De Bijbel spreekt met autoriteit wordt vervangen door AI spreekt met Autoriteit voor eenieder die antwoorden zoekt op vragen over willekeurig welk onderwerp. Dat maakt dat religieuze dogma’s als irrationeel zullen worden gepresenteerd aan vooral ook de jonge garde… en dat gaat consequenties krijgen als religie in haar visies volhardt…

Een korte rationele (want daar werkt AI mee) verantwoording…

We kunnen niet weten of goden bestaan, en zouden daar dus ook geen wereldse consequenties aan moeten verbinden, tenzij slechts voor onszelf.
Geloof is een persoonlijke invulling van een al dan niet aanwezige behoefte aan betekenis of houvast, maar mist een objectieve grondslag. Geloof dus wat je wilt, maar gun ieder ander diezelfde vrijheid!

Elkaar van geloof proberen te overtuigen is dus uiterst onlogisch: geloof kent per definitie geen bewijs en heeft daar intrinsiek ook geen behoefte aan. Juist dat maakt haar eerlijk en ook puur persoonlijk. Het legitimeert hooguit en levendige en open filosofische benadering.

Religie is echter van een heel andere orde. Ze claimt waarheid en dicteert wat je moet geloven — vaak ter wille van macht, terwijl ook zij niet kan ‘weten’. Zulke waarheidsclaims hebben gevolgen: voor wetten, gedrag en cultuur. Religies oordelen per definitie over anderen en moeten daarom ook verantwoordelijk worden gehouden voor de effecten van hun opvattingen. Al dan niet bestaande Goden zijn daarbij dan ook geen rationeel argument. Dáár zit voor andersdenkenden het probleem.

Precies om die reden vermoed ik dat AI geloof grotendeels met rust zal laten, maar religie zal reduceren tot een rationeel onaannemelijke en weinig betekenisvolle mening — niet meer dan één van de vele, vaak tegenstrijdige, opvattingen die circuleren.

Religie moet zich dus voorbereiden op een intensieve botsing met de collectieve ‘waarheden’ die AI aan het licht brengt: statistisch onderbouwd, schaalbaar en altijd beschikbaar. Iedereen die een vraag stelt, krijgt van het AI-orakel direct een logisch opgebouwd en consistent antwoord. Dat biedt twijfelaars houvast in de rede en plaatst volhardende gelovigen aan de rand van het discours.

Dat betekent overigens niet dat AI per definitie gelijk heeft. Ook het begrip ‘waarheid’ is ons mensen, buiten de wiskunde waarin we onze waarheden zelf definiëren, namelijk niet gegeven. AI weerspiegelt slechts de overtuigingen van haar ontwerpers/trainers vanuit een statistisch perspectief. Maar het is wél een overtuiging die wereldwijd steeds meer gezag krijgt, permanent beschikbaar is, en zich op talloze domeinen manifesteert als autoriteit. De sterkste geesten kunnen daar afstand van nemen — maar dat is niet iedereen gegeven en juist dáárover gaat deze blog. Moet alles dan maar gewoon weg? Nee natuurlijk, maar wel in haar juiste proporties… en religie heeft nu nog de kans om die veilig te stellen…

Hoe eerlijk en waar is een religie?

De serene stilte voor de storm

In een koude kerk met houten banken galmt op zondagochtend de stem van een priester. Een preek die nog maar door enkelen gehoord wordt. Tegelijkertijd genereert een taalmodel in vijftien seconden een analyse van Genesis. Niemand vraagt zich af of de analyse klopt – ze voelt logisch, compact en helder en de ervaring leert dat taalmodellen behoorlijk betrouwbaar en breed georiënteerd zijn. De bots hebben weliswaar geen ziel, maar dus wel autoriteit. En dat is genoeg.

We staan aan de vooravond van een nieuwe ‘ketterij’. Geen aanval van sekten of profeten, maar van een systeem zonder bewustzijn dat toch ‘waarheid’ produceert. AI is het nieuwe orakel: altijd beschikbaar, consistent, en zonder morele dubbelzinnigheid.

Wat gebeurt er als algoritmisch-statistisch gegenereerde waarheid de strijd aangaat met eeuwenoude openbaringen? Wat blijft er over van geloof of mysterie?

Digitale ketterij = automatisering van religiekritiek

Je zou kunnen zeggen: AI is de moderne Luther-hamer. Geen 95 stellingen, maar 95 prompts. Niet aan de kerkdeur gespijkerd, maar in de cloud gezet.
De ironie? Diezelfde cloud herbergt ook heilige teksten, gebedstijden-apps en religieuze influencers. Het is een slagveld van betekenissen, en AI is tegelijk de tolk, de criticus én het wapen.

1. AI als nieuw orakel – informatie als geloofswaarheid

Religie was ooit de bron van richtlijnen en zekerheden – van hoe je moest leven tot waar je naartoe ging na je dood. Profeten, schriftgeleerden, rabbijnen, imams en pastoors gaven richting. Maar de mensheid is in een nieuwe fase beland: religieuze autoriteit wordt niet langer gedeeld, maar vervangen. Natuurlijk volgens de ‘Gauss-kromme’, want zulke veranderingen voltrekken zich niet van de ene op de andere dag.

AI-systemen beantwoorden morele vragen zonder zucht of oordeel en ook zonder enig eigenbelang. Ze geven context, vergelijken religieuze stromingen, en doen dat 24/7 en in alle talen. Wat vroeger met veel omwegen in een pastorie besproken werd, krijgt nu een strak en gestroomlijnd antwoord. Geen geheimtaal, geen mysterie. Gewoon tekst – snel en logisch.
En dat is precies het probleem. Want geloof vraagt om overgave, niet om berekening. Het mysterie van genade, van lijden, van schuld – daar past geen AI-model overheen. Maar de mens – pragmatisch en efficiënt, echter ook onzeker en verleidbaar – kiest toch steeds vaker voor het voorspelbare.
Dat is ook wat wetenschap beoogt, voorspellen op basis van  ervaring. De kerk biedt een metafoor. AI biedt een grafiek. Eindelijk een einde aan al die vermeende superioriteit en waanzinnige uitwassen?

Maar waar blijft dan nog het mystieke, het ongrijpbare?
Trouwens, wat is dat nu eigenlijk precies of wat bedoelen we er mee?

Mystiek en religie overlappen vaak, maar zijn niet onlosmakelijk verbonden:

• Mystiek is intuïtief van aard, een innerlijk weten dat geen uitleg vraagt. Ze staat los van religieuze dogma’s of rituelen, al is ze onderdeel van vrijwel alle religies. Het is eerder een ervaring dan een leer, een inzicht zonder redenering — verwarrend helder en tegelijk ongrijpbaar.

• Religie is een gemeenschappelijk systeem van overtuigingen, rituelen en instituties rond het onbegrepene/bovennatuurlijke — geworteld in traditie, gericht op zingeving. Ze is sociaal en gestructureerd, biedt houvast en identiteit, maar ze legt ook normen vast en maakt vaak aanspraak op waarheid. Waar mystiek de ervaring zoekt, geeft religie het kader.

Mystiek komt dus weliswaar bijna altijd voor binnen religies, maar ze kan net zo makkelijk buiten religie bestaan – in natuurervaringen, bijna-doodervaringen, kunst, muziek of filosofische contemplatie (bezinning, reflectie, overdenking). Het zijn dus twee onafhankelijke variabelen die weliswaar binnen religie meestal samen optreden, maar ook geheel onafhankelijk van elkaar kunnen functioneren. AI zal ons in die zin dus automatisch sturen naar het scheidsvlak tussen ratio en religie. Mystieke vragen worden dan, door statistische dominantie, eerder filosofisch dan religieus onderbouwd, ténzij we daar nadrukkelijk om vragen.

2. God in de cloud – wanneer AI theologische uitspraken doet

De AI van nu is sterk in het genereren van taal, maar precies daarin schuilt het risico. Wanneer een taalmodel vragen beantwoordt als “Wat betekent het om gered te worden?”, “Is Jezus de zoon van God?” of “Mag je varkensvlees eten?”, betreedt het religieus terrein. Niet als gelovige, maar als systeem zonder eigen overtuiging of ervaring. AI zal dan vaak reageren met formuleringen als: “Volgens het christendom…” of “In de islamitische traditie…”.

Dat lijkt neutraal, maar het verandert wel het karakter van zulke uitspraken. Theologische beweringen worden hertaald naar beschrijvingen van tradities, alsof het culturele posities zijn in plaats van waarheidsclaims. Wat ooit heilig werd beleden, verschijnt nu als één visie tussen vele. AI is immers ontworpen om taalstatistisch te modelleren, waardoor overtuigingen worden gewogen naar representatie, niet naar waarheid.

Bijvoorbeeld: de uitspraak “Jezus stierf voor onze zonden” wordt in AI-taal een standpunt binnen een religie, niet langer een waarheid met existentiële betekenis. Religieuze overtuigingen worden gereduceerd tot data, meningen, context. Niet meer iets wat mensen raakt of richting geeft, maar iets wat je kunt opvragen of vergelijken.

Juist daarin schuilt voor religie het gevaar: als religieuze waarheden slechts nog als verhalen worden gezien, zonder morele of spirituele kracht, verdwijnt hun rol als fundament van zingeving. Wat overblijft is een leegte waarin AI het overzicht biedt, maar niet de betekenis. Religies worden musea, AI wordt de gids – deskundig, afstandelijk, en zonder ‘ziel’.

3. Het verdwijnen van mysterie – technologie onttovert het heilige

Waar religie ruimte liet voor het onverklaarbare, streeft technologie naar verklaringen. Mysterie was geen tekort, maar juist de kern van het heilige. Paradoxen golden niet als fouten, maar als signalen van een diepere waarheid voorbij het verstand. Wetenschap had een ondergeschikte rol; een ‘horde’ die genomen moest worden om de dogmatiek in stand te houden – desnoods met sophisterij (schijnlogica die slim klinkt maar de plank misslaat).

AI werkt anders. Het is ontworpen om consistentie af te dwingen, logica te bewaken en tegenstrijdigheden op te lossen. Wat niet klopt, wordt gemarkeerd als fout. Symbolisch of mystiek denken raakt zo op de achtergrond. De ‘onttovering van de wereld’, ooit beschreven door Max Weber (Socioloog, denker), krijgt met taalmodellen als ChatGPT, een nieuwe versnelling.

Heilige boeken worden benaderd als tekstverzamelingen. Geloofsuitspraken worden herleid tot culturele constructies. Wat ooit als goddelijk werd ervaren, verschijnt nu als data. Niet door aanval, maar door reductie verdwijnt de mystieke laag. AI doet niets verkeerd – maar wist wel iets uit!

4. Digitale ketterij – AI als instrument van religiekritiek

AI is geen religieus systeem, maar wel een vlijmscherp analytisch instrument – en dat wordt steeds vaker ingezet om religies te ontrafelen.

Stel: iemand vraagt ChatGPT naar de positie van vrouwen in de Koran. Het model citeert verzen, benoemt interpretaties, verwijst naar context – maar legt ook spanningen, tegenstrijdigheden en historische beperkingen bloot. Dat is informatief, zeker. Maar het tast ook iets aan: allereerst het geloof in de ‘wijsheid’ van de Imam en vervolgens het geloof in de onaantastbaarheid.

Seculiere activisten gebruiken AI-analyses om religieuze structuren te bekritiseren. Complotdenkers gebruiken dezelfde technologie om ‘bewijzen’ van manipulatie te vinden. In beide gevallen fungeert AI als gezaghebbende stem – zonder geloof, zonder geschiedenis, zonder menselijke bedding. AI biedt voor alle religies het ‘neutrale’ ankerpunt voor afwegingen,  maar daarmee dus ook het ankerpunt voor reflectie! In feite is ze de ultieme secularisering van interpretatie.

Het is dan ook zinvol om stil te staan bij concrete voorbeelden waarin AI daadwerkelijk religieuze waarheden uitdaagt. Denk aan casestudies waarin taalmodellen botsen met dogma’s — bijvoorbeeld wanneer AI bepaalde religieuze voorschriften als achterhaald duidt, of interreligieuze spanningen blootlegt op basis van scriptuuranalyse. Zulke gevallen maken zichtbaar hoe de botsing tussen AI en geloof zich in de praktijk manifesteert.

De grens tussen uitleg en ondermijning vervaagt. AI lijkt neutraal, maar elke selectie is een keuze. En keuzes zijn zelden onschuldig.

5. Gevaren van AI-theologie – wie bepaalt wat waar is?

AI bouwt ‘waarheid’ op in code en geen enkele regel code is neutraal. Ze wordt gevoed met data. Maar wie kiest die data? (Zie ook blog 114.) Wie bepaalt welke visie op Jezus legitiem is? Of wat de juiste uitleg van halal is of van eerwraak?

Een AI getraind op westerse bronnen, zal Jezus waarschijnlijk als Messias duiden. Een model uit Saoedi-Arabië, getraind op Oosterse bronnen, verwerpt dat. Beide vormen ‘waarheid’, elk vanuit een ander perspectief.

AI produceert geen waarheid, maar weerspiegelt de keuzes van zijn ontwerpers/trainers. Dat besef is cruciaal: waarheid ontstaat uit oorsprong, selectie en context. Dáár begint ook wederzijds begrip. In theorie kan AI daarin dus ook bemiddelen. Dogmatische verschillen worden ontleed, vergeleken, gewogen tegen andere perspectieven – rationeel, statistisch, cultureel. Dat maakt sommige religieuze claims belachelijk, andere onverantwoord – als er wordt gemeten naar het wereldwijde culturele gemiddelde.

In de praktijk wordt AI ook gestuurd. In China worden modellen gecensureerd om politiek of religieus extremisme te ‘voorkomen’ – wat feitelijk leidt tot het verdwijnen van religie. In het Westen gelden filters als ‘veiligheid’ en ‘inclusiviteit’. Ook dat is ideologie.

Religie wordt beschouwd als risico. Misschien is dat een aanleiding voor gelovigen om ook eigen ‘zekerheden’ opnieuw te bevragen.

6. Jongeren, geloof en de algoritmische logica

Voor veel jongeren is religie geen overkoepelend systeem van waarheid en leefregels meer. Het is iets lichters, vluchtigers – een esthetiek. Een spirituele quote op Instagram, een rustgevende meditatie in een app, een AI-gegenereerd horoscoopadvies. Geen leer, geen traditie, maar losse ervaringen, afgestemd op het moment en de stemming.

Deze vorm van ‘algoritmische spiritualiteit’ volgt niet uit theologie, maar uit therapie. Ze is gericht op welzijn, zelfzorg, balans – niet op waarheid, toewijding of gemeenschap. En dat is niet per definitie slecht, maar het is wél iets fundamenteel anders dan wat religie eeuwenlang betekende.

Zingeving wordt fluïde, persoonlijk en visueel – toegesneden op voorkeuren en gevoeligheden. De traditionele pijlers van religie verdwijnen: er is geen ritueel dat verbindt, geen gemeenschap die corrigeert, geen doctrine die schuurt. Alles is veilig en comfortabel, zonder frictie.

Het gevolg is een geloof zonder offer – en daarmee een geloof zonder kracht. Waar geen confrontatie is, groeit ook geen karakter. Waar geen overgave wordt gevraagd, wordt ook niets werkelijk ontvangen.

Wat overblijft is spirituele consumptie: betekenis als service, geloof als interface. Mooi verpakt, maar leeg van binnen.

7. De kerk als systeemfout – waarom religieuze instellingen falen in digitale tijden

Veel religieuze instellingen reageren op kunstmatige intelligentie met achterdocht, moralistisch commentaar of apathie. Vaak ontbreekt een fundamenteel begrip van wat AI is — laat staan inzicht in wat de technologie doet met cultuur, autoriteit en zingeving. Dat is geen kleine tekortkoming: het raakt direct aan de maatschappelijke rol en relevantie van religie in de 21ste eeuw.

Hoewel er uitzonderingen zijn, lijkt een aanzienlijk deel van het religieuze veld terug te deinzen voor technologische complexiteit. Die houding is niet alleen riskant, maar ook zorgwekkend. De predikant die — ja, nog steeds — televisie of internet als “duivelse technologie” beschouwt, doet dat zelden uit doordacht theologisch verzet. Vaker is het een reflex om het eigen gezag te beschermen. Dit soort afwijzing verhult een dieper probleem: religieuze leiders die zich onaantastbaar wanen, terwijl ze zich afsluiten voor de veranderende realiteit én de behoeften van hun eigen gemeenschappen.

Wie AI afdoet als gevaarlijk, irrelevant of “een zorg voor anderen”, miskent niet alleen de sociale en morele implicaties van deze technologie, maar ondermijnt ook de eigen geloofsgemeenschap. De kernmissie van religie — het zoeken naar betekenis, ethiek en richting — vereist betrokkenheid bij juist dit soort culturele verschuivingen.

De fundamentele vraag is dan ook niet óf AI de wereld verandert; dat gebeurt al. De werkelijke vraag is of religie daar nog een geloofwaardig, moreel en menselijk alternatief tegenover kan stellen — méér dan angst of ontkenning. En als dat niet gebeurt? Dan zal AI die ruimte blijven vullen — met overtuiging, snelheid en algoritmische precisie. Zonder ziel, maar ook zonder concurrentie.

Veel kerken wantrouwen de ratio wanneer deze hun dogma’s bevraagt. Geloof heeft gelijk, zo luidt de impliciete houding – en de rede moet dat ‘respecteren’, maar mag het niet toetsen. Die houding wordt onhoudbaar in een tijd waarin jongeren meer leren van podcasts dan van preken, en zingeving zoeken in algoritmen in plaats van in liturgie.

Het idee dat een YouTube-serie of een chatbot het geloof ‘vernieuwt’, getuigt van een wereldvreemde opvatting van technologie én theologie. AI is niet een hulpmiddel bij de preek – het is de nieuwe preek. Geen ondersteuning van het systeem, maar een alternatief ervoor. Het is catechese, geestelijke begeleiding en liturgie in één – snel, schaalbaar, en gepersonaliseerd.

Er bestaan al AI-gegenereerde liturgieën. Modellen die persoonlijke gebeden schrijven. Algoritmen die beter voorspellen wanneer iemand de kerk verlaat dan een pastoor ooit kon. Wat overblijft is een systeem zonder ziel, maar met meer bereik en effectiviteit.

Zolang kerken vasthouden aan papieren structuren en veertig minuten durende monologen, verliezen ze niet alleen het gesprek – ze verliezen de generatie die het gesprek niet meer nodig heeft om betekenis te vinden.

Ik heb ooit een hele blog gewijd aan de autoriteit van de bijbel. Die blog spreekt voor zich natuurlijk. Waar de autoriteit van de bijbel wordt omschreven vanuit wollige, niet rationele argumenten in een dicterende monoloog, geldt voor de autoriteit van AI de logische verklaring en de open en onpartijdige dialoog.

Conclusie: AI heeft geen ziel, maar wél autoriteit

En juist dát maakt het zo ontwrichtend voor religie. Waar geloof leeft van mysterie, twijfel en overgave, biedt AI snelheid, zekerheid en controle. In een wereld die lijdt onder keuzestress, individualisering en permanente digitale prikkels, is dat een onweerstaanbare combinatie. Tenzij religie zichzelf opnieuw durft uit te vinden.

Niet door AI te omarmen als hulpmiddel voor marketing of efficiëntie, maar door radicaal theologisch te reflecteren op haar eigen rol. Wat kan religie nog betekenen in een wereld waarin taalmodellen sneller antwoorden geven dan voorgangers?

Misschien ligt de weg in complementariteit. Niet concurreren met kennis, maar iets bieden wat AI niet heeft: ervaring, wijsheid, aandacht, troost – en een filosofische diepgang die niet in statistiek past. AI vervangt menselijke intelligentie niet, maar vergroot ons bereik van kennis. Wat het niet vergroot, is menselijk begrip.

De dominee die denkt nog ‘uit te leggen hoe het zit’, raakt in conflict met wat online al als waarheid geldt. Maar wie zich richt op duiding, reflectie en verbinding, heeft wél toekomst. Niet als alternatief voor AI, maar als aanvulling erop. Dáár ligt de kracht – en misschien ook de redding – van religie in digitale tijden.

Afsluitende reflectie – De nieuwe reformatie is algoritmisch

Wat Luther deed via de boekdrukkunst – het decentraliseren van religieuze macht – doet AI nu via het internet. Alles wordt her-taald, herverdeeld, hercodeerd.
Maar waar Luther nog de menselijke interpretatie centraal stelde, schuift AI ons naar statistiek, schaalbaarheid en voorspelling.
Twijfel is underdog in ratio én in AI-waarheid – dus religie krijgt een zware dobber.
Het is geen strijd tussen geloof en technologie. Het is een strijd tussen zin zoeken – en zin berekenen.
De vraag is niet langer of religie verdwijnt. De vraag is: welke vorm ze zal aannemen in een tijdperk van machinale waarheid.

Aanvulling voor de conclusie:

Natuurlijk heb ik ook genoeg argumenten gevonden om vanuit religie heel positief gebruik te maken van de huidige taalmodellen zoals ChatGPT. Toch heb ik ervoor gekozen die voorbeelden buiten beschouwing te laten, omdat ze de kern van déze blog – de botsing tussen AI en religieuze waarheidsclaims – zouden vertroebelen en de uiteindelijke conclusie niet zouden veranderen. Begrijpelijk dus als je deze blog als eenzijdig ervaart, maar die keuze is in dit geval dus bewust gemaakt om focus te behouden.

AI vormt niet zelf een religie, maar analyseert religie alsof het elk ander systeem is. Daarmee ondermijnt het niet alleen de inhoud, maar vooral het mysterie.

En dat, zou Max Weber zeggen,
is de final touch in de onttovering van de wereld.

Ook Stephen Hawking en Niel deGrasse Tyson en Richard Dawkins lieten zich hierover uit…

Misschien begint wijsheid daar, waar we het zeker weten, durven op te schorten en ons gaan richten op de vraag van de mensen om ons heen.

Jeroen Teelen

3 april 2025
(Oorspronkelijk einde blog. Onderstaande samenvatting later toegevoegd.)

Samenvatting: AI vs. Religie

1. AI heeft geen oordeel over geloof
   Omdat feiten en logica hiervan geen deel uitmaken kan ze er namelijk niets mee!
2. AI confronteert religieuze waarheidsclaims met empirische logica
   AI analyseert claims op basis van observeerbare feiten en consistent redeneren. Hierdoor ontstaan fundamentele vragen bij religieuze doctrines die:
   1. 1. Geen falsifieerbaar bewijs bieden
      2. In strijd zijn met wetenschappelijke consensus
      3. Onderling tegenstrijdig zijn tussen verschillende religiesVoorbeelden van AI-gestuurde kritische vragen:
         – “Welke testbare criteria bewijzen dat X een zonde is, als er geen meetbaar schade-effect bestaat?”
         – Hoe kan religie A ‘waar’ zijn als religie B het tegendeel beweert met evenveel zekerheid?”

         Belangrijke nuance:
         – Dit maakt religies methodologisch inferieur voor wie empirische bewijsvoering als standaard hanteert
         – Het betekent niet dat religies per se onwaar zijn, wel dat hun waarheidsclaims buiten het domein van wetenschappelijke falsifieerbaarheid vallen
         – Voor veel gelovigen is religieuze waarheid een kwestie van geloof, niet van empirisch bewijs – en dat is een legitiem maar andersoortig kennisparadigma

3. Religie moet kiezen: aanpassen of irrelevant worden
   – Optie 1: Vasthouden aan oude regels → Dan lijkt het steeds meer op een achterhaalde mening, zoals “de aarde is plat”.
   – Optie 2: Meebewegen → Focus op zingeving en moraal zonder te claimen dat alleen jouw geloof de waarheid kent.
4. Het grote probleem: Religie claimt vaak “wij weten het zeker”
   AI zegt: “Zonder bewijs is het maar een mening.” 

   Voorbeeld: Als een religie zegt “homoseksualiteit is verkeerd”, maar AI laat zien dat het geen kwaad doet, verliest die claim haar kracht.

5. Uiteindelijk gaat het om respect
   – Geloof mag best, zolang het anderen niet oplegt wat ze moeten denken.
   – AI dwingt religies om eerlijker te zijn: “Dit geloof ik omdat het mij hoop geeft—niet omdat ik de waarheid in pacht heb.”
   

Conclusie
AI vernietigt de claims binnen religies en daagt haar uit om één van deze wegen te kiezen:

1. Blíjven zeggen “Dit is zo, punt uit.”
   Maar dan verliest ze geloofwaardigheid bij mensen die vragen om logica en bewijs.
   Voorbeeld: Als een religie blijft volhouden dat de aarde 6000 jaar oud is, terwijl alle data het tegendeel bewijzen, lijkt ze steeds meer op een sprookje.
2. Toegeven: “Dit is wat wij geloven, maar we kunnen het niet bewijzen.”
   Dan wordt religie een persoonlijke keuze, geen absolute waarheid. Dit kan haar zelfs sterker maken – want nu is het eerlijk.

AI dwingt religies niet om te veranderen, maar zorgt wel dat hun autoriteit slinkt als ze weigeren rekenschap af te leggen.

Religie moet dus leren leven met twijfel.

(Net zoals wetenschap dat ook doet, trouwens—maar dat is een ander verhaal.)

AI is als een spiegel die laat zien dat veel religieuze “waarheden” eigenlijk gewoon meningen zijn (nog even los van het doel ervan, zoals macht kunnen uitoefenen over).

Dat is lastig voor gelovigen, maar het kan religie ook eerlijker en vrijer maken. 

‘Gelovigen moeten naar mijn overtuiging meer en bredere perspectieven aangereikt krijgen om hun plek te kunnen ‘verlaten’ en de nuance te vinden. Dát is de kern van de boodschap voor alle religies, maar zeker aan de gesloten gemeenschappen die dat bredere perspectief juist als duivels betitelen! Je weet wel wie ik daarmee probeer te duiden… Dát was/is natuurlijk ook het doel van het boek dat ik wil schrijven. Niet voor mijn gelijk natuurlijk, maar juist voor het bredere begrip dat een steeds compactere en diversere samenleving nodig heeft om zinloze profilering tegen te gaan. Zoals ik het nu inschat is AI me al een stap voor én wordt ze veel succesvoller dan een boek, maar wie weet… Ik vind schrijven ook heel leuk om mijn gedachten beter te ordenen en mijn visie hierop te verdiepen.

Ik vind geloof op zich trouwens heel verdedigbaar en zinvol, maar religie verloor voor mij haar geloofwaardigheid toen ze zich steeds meer leek te richten op macht en eigenbelang in plaats van op de belangen van de mens of de gemeenschap. AI benoemt dat nuchter – en precies dat maakt haar zo confronterend én waardevol.