Aanvulling op 118 naar aanleiding van een reactie….

“Ik herken helaas deze trend maar waar eindigt dit?” Was de vraag bij 118, van een oud klasgenoot van me… 

Een antwoord hierop vraagt om een projectie van de toekomst als de huidige trends van morele drift en bestuurlijke slapheid zich voortzetten zonder ingrijpen.

Deze blog 118a probeert antwoord te geven op de vraag waar ons doorgeslagen ‘woke-gedrag’ toe leidt en hoe het morele bewustzijn achter woke-beleid is doorgeslagen naar overgevoeligheid en bestuurlijke terughoudendheid. De kwetsbaarheid als autoriteit leidt tot vermijding van waarheid en pleit voor een terugkeer naar redelijkheid, moed en gedeelde waarden in het publieke debat.

Maatschappelijke desintegratie:

Als morele drift voortduurt, zal de polarisatie tussen groepen toenemen. ‘Progressieven’ en ‘verontrusten’ zullen steeds verder uit elkaar drijven, wat kan leiden tot een versplinterde samenleving waarin gemeenschappelijke waarden en normen volledig verdwijnen. Dit zien we al in andere landen, zoals de VS:

Verenigde Staten – al ver gevorderde polarisatie

• Abortuswetgeving: In sommige staten volledig verboden, in andere juist beschermd. Standpunten zijn zó verhard dat een middenpositie bijna onmogelijk is.

• Wapenbezit: Massale steun voor wapenrechten tegenover roep om strengere regels na schietpartijen – geen gemeenschappelijke basis meer.

• ‘Cancel culture’ en ‘culture wars’: Universiteiten en bedrijven komen onder vuur te liggen, óf omdat ze te woke zouden zijn, óf juist omdat ze er te weinig aan doen. Beide kampen beschuldigen elkaar van onderdrukking.

Nederland – groeiende spanningen en versplintering

• Discussies over Zwarte Piet en inclusiviteit: Symbolen van culturele identiteit botsen met eisen voor sociale rechtvaardigheid. Beiden claimen het morele gelijk.

• Oproep tot gebed via luidsprekers (Blauwe Moskee, Amsterdam): Veroorzaakte felle tegenstellingen tussen seculiere en religieuze inwoners, waarbij tolerantie en vrijheidsbeleving lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan.

• Onderwijsdebatten (bijv. over seksuele diversiteit of religie): Leerkrachten en scholen worden bekritiseerd door zowel conservatieve ouders als progressieve actiegroepen.

• Opkomst van partijen als FvD of BIJ1: Politieke afspiegeling van maatschappelijke breuklijnen, waarbij wederzijds wantrouwen vaak zwaarder weegt dan inhoudelijke dialoog.

Deze voorbeelden laten zien dat Nederland afglijdt richting dezelfde risicovolle fragmentatie als elders, tenzij we weer inzetten op gedeelde redelijkheid en publieke verantwoordelijkheid.

Erosie van democratische principes:

De ondermijning van vertrouwen in instituties en het doden van debat kunnen de democratie zelf bedreigen. Als burgers cynisch worden en afhaken, zoals de blog beschrijft, kan dit leiden tot een lage opkomst bij verkiezingen, een afname van maatschappelijke participatie, en een groeiend gevoel van apathie. Dit creëert een vacuüm waarin extremere stemmen (zowel links als rechts) meer invloed krijgen, zoals we zien in de opkomst van populistisch-rechtse partijen in Nederland (bijv. PVV, FvD) die profiteren van onvrede over “woke” beleid. Tegelijkertijd kan de focus op inclusiviteit als “machtsinstrument” (zoals genoemd) leiden tot een cultuur van censuur, waarin vrijheid van meningsuiting steeds verder wordt ingeperkt.

Verlies van morele ankers:

Zonder “redelijke waarden en gedeelde grond” zoals in de blog gesteld, zal Nederland blijven worstelen met willekeur en hypocrisie. Dit kan leiden tot een samenleving waarin niemand meer weet wat goed of fout is, en waarin morele normen volledig subjectief worden. Dit zien we al in de genoemde voorbeelden; een school die Kerst schrapt maar een iftar organiseert, of een gemeente die vrouwenrechten ondermijnt onder het mom van diversiteit. Als dit doorgaat, kan het leiden tot een moreel vacuüm waarin macht en luidheid (de “tirannie van een minderheid”) bepalen wat acceptabel is, in plaats van principes zoals gelijkwaardigheid en vrijheid.

Technologische versterking van deze trends:

In de blogs over AI (bijv. 116 en 119) waarschuw ik al voor het AI-dogma en de polariserende werking van technologie. Als morele drift samengaat met ongecontroleerde AI-toepassingen, zal dit de problemen verergeren. Algoritmes die polariserende content versterken (zoals in het voorbeeld van Facebook dat woede prioriteert) zullen de kloof tussen groepen vergroten, terwijl AI-gestuurde censuur (bijv. fact-checkers die afwijkende meningen markeren) het debat verder doodt. Dit kan eindigen in een samenleving waarin technologie niet alleen onze keuzes stuurt, maar ook onze morele normen dicteert, een toekomst waarin menselijkheid en verwondering volledig worden overschaduwd door logica en controle.

Een mogelijke kentering:

Mijn blog eindigt met een oproep tot actie: “Tolerantie is géén overgave.” Als Nederland deze oproep ter harte neemt en redelijke waarden herstelt, kan de morele drift worden gestopt. Dit zou betekenen dat bestuurders moed tonen, duidelijke grenzen stellen, en vrijheid boven groepsdruk verkiezen. In dat geval eindigt dit proces niet in desintegratie, maar in een hernieuwde balans waarin inclusiviteit weer een streven naar gelijkwaardigheid wordt, in plaats van een machtsinstrument.

Het Antwoord op de vraag: “Waar eindigt dit?” luidt dus:

Als de huidige trends van morele drift en bestuurlijke slapheid zich voortzetten zonder ingrijpen, eindigt dit in een maatschappij die volledig richtingloos en verdeeld is. Nederland zal dan een land worden waarin:

Verdeeldheid regeert:
Polarisatie tussen groepen (progressieven vs. verontrusten, religieus vs. seculier) zal toenemen, met een afname van sociale cohesie.

Democratie erodeert:
Wantrouwen en cynisme zullen burgers apathisch maken, wat extremere stemmen en censuur in de hand werkt.

Morele normen vervagen:
Zonder gedeelde waarden zal willekeur en subjectiviteit domineren, waarbij macht en luidheid bepalen wat goed of fout is.

Technologie de overhand krijgt:
AI en algoritmes zullen polarisatie en censuur versterken, wat de menselijke behoefte aan verwondering en zingeving verder ondermijnt.

Dit scenario schetst een slechte uitkomst: een samenleving waarin vrijheid, vertrouwen, en menselijkheid verloren gaan, en waarin technologie en morele paniek de boventoon voeren. Mijn oproep tot “redelijke waarden en gedeelde grond” biedt een alternatief: als Nederland moed toont en principes boven groepsdruk stelt, kan dit proces eindigen in een herstel van balans, waarin inclusiviteit weer gelijkwaardigheid betekent en debat weer mogelijk is. De uitkomst hangt dus af van het serieus nemen van het probleem en redelijkheid weer laten regeren…. anders rest ons een moreel en maatschappelijk vacuüm.

Jeroen Teelen

16 april 2025