Bijbel ‘Studies’?
Los van de vraag of er een God bestaat of dat je gelooft in de waarheid van een Bijbel, Koran, Thora, Vedas e.d., werd ik in een artikel getriggerd door een verwijzing naar een zogenaamde “Bijbelstudie”. Ik kende het fenomeen niet en ben eens gaan zoeken. De eerste bijbelstudie die ik vond, begon met de onderstaande tekst. Ik heb deze tekst becommentarieerd en ben daarna ook gestopt met zoeken. Ik heb een poging gedaan om de rationele waarde van de beweringen en redeneringen te duiden…. maar trek uw eigen conclusies…

De Bijbel spreekt met autoriteit (www.holyhome.nl).

De letterlijke tekst:
“Er wordt wel eens gezegd dat de mensen vroeger niet beter wisten en dus maar geloofden dat wat de pastoor of de dominee van de kerk zei de waarheid was. Daarbij wordt gesuggereerd dat de mens zich steeds verder ontwikkelt en dat we dankzij de wetenschap nu beter weten. Vreemd genoeg daarbij is dat in de naam van de wetenschap veel dingen worden geleerd die voor het merendeel van alle mensen nooit te controleren zijn. Bijvoorbeeld over het ontstaan van het heelal, de aarde en de mens zelf. Er zijn maar weinig mensen die de moeilijke theorieën hierachter begrijpen. Toch geloven de meeste mensen dat die theorieën juist zijn. En waarom? Omdat de wetenschap het zegt? Dat is toch niet anders dan geloven in de dingen die de pastoor of de dominee zegt en die je ook niet kunt controleren? Deze redenering toont ook aan dat veel mensen helemaal niet minder naïef zijn als vroeger. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat veel wetenschappen in de laatste eeuw geworden zijn tot een nieuwe religie, met de wetenschappers als nieuwe priesters. En als je hen niet gelooft word je (net als vroeger) bijna voor gek verklaard.”

Hieronder de opgeknipte stukjes tekst (cursief) met vervolgens mijn commentaar:

Eerste fragment:
“Er wordt wel eens gezegd dat de mensen vroeger niet beter wisten en dus maar geloofden dat wat de pastoor of de dominee van de kerk zei de waarheid was. Daarbij wordt gesuggereerd dat de mens zich steeds verder ontwikkelt en dat we dankzij de wetenschap nu beter weten.”

Dit handelt over twee separate items:
De ‘kennis van de kerk’ en ‘de ontwikkeling van de mens dankzij de wetenschap’.
Om met het eerste te beginnen… Juist die pastoor of dominee (i.c. ‘de kerk’) wist het aantoonbaar en achteraf voor iedereen verifieerbaar helemaal niét… Volgens ‘de kerk’ was de aarde namelijk plat, deze stond in het centrum van het heelal, wetenschappers die anders beweerden werden gedood en Galileo was een gek. De kerk dééd alsof ze het, vanuit de Bijbel, wist en regeerde met hel en verdoemenis over het volk! Feitenkennis lag en ligt zeker niet primair bij ‘de kerk’ maar juist bij ‘de wetenschap’.

Het tweede, de ontwikkeling van de mens dankzij wetenschap, is geen suggestie, maar aantoonbaar. Juist door de wetenschap is, om te beginnen, duidelijk geworden dat er geen God van de Bliksem is die Thor, Donar, Zeus of Jupiter heet, maar dat we het verschijnsel vanuit de natuurkunde gewoon kunnen verklaren. Diezelfde natuurkunde aangevuld met andere wetenschappen heeft geleid tot verbreding van inzichten, betere hulp voor zieken en hulpbehoevenden, betere inzichten in… etc. etc.. De mens(heid) heeft zich dus o.a. dankzij wetenschap wel degelijk verder ontwikkeld. Dat dit niet gelijk opgaat voor élk mens, ligt niet aan de wetenschap…

Tweede fragment:
“Vreemd genoeg daarbij is dat in de naam van de wetenschap veel dingen worden geleerd die voor het merendeel van alle mensen nooit te controleren zijn. Bijvoorbeeld over het ontstaan van het heelal, de aarde en de mens zelf. Er zijn maar weinig mensen die de moeilijke theorieën hierachter begrijpen. Toch geloven de meeste mensen dat die theorieën juist zijn. En waarom? Omdat de wetenschap het zegt?”

Dat is helemaal niet vreemd! Sterker nog, dat geldt voor vrijwel álle wetenschappelijke voortgang. Pas veel later zakken inzicht en kennis door naar de rest van de bevolking. Trouwens, als je niet in staat bent iets te verifiëren/snappen is ontkenning toch niet een logisch gevolg?  “Ik snap het niet dus het is niet zo?…” Diezelfde wetenschap heeft ons ook heel veel, inmiddels wél door eenieder verifieerbare, nieuwe inzichten opgeleverd. Toen Joseph John Thomson in 1897 het elektron ontdekte was dat ook van een niveau dat slechts weinigen konden bevatten. Maar het resultaat is b.v. de simpele geluidsinstallatie in de kerk… je weet niet hoe ie precies werkt maar hij werkt wel! Dat je iets niet begrijpt betekent dus niet dat het niet waar is. Het is slechts de bevestiging van je eigen onvermogen. De wetenschap toont zaken aan die andere (ook andersdenkende) wetenschappers wel degelijk kunnen controleren (dat laatste is zelfs een voorwaarde)! Dat niet iedereen dat kan begrijpen is normaal. Lang niet iedereen begrijpt de relativiteit van Einstein, maar zonder zijn inzichten zou er bv. al geen nauwkeurig GPS-systeem bestaan.

Derde fragment:
“Dat is toch niet anders dan geloven in de dingen die de pastoor of de dominee zegt en die je ook niet kunt controleren?”

Nu zeg je dus eigenlijk dat je die pastoor of dominee (van die platte aarde, en de vermoorde wetenschappers of ontkenning van evolutie) wel zou moeten geloven omdat die uitlatingen net zo oncontroleerbaar zijn als de per definitie wél controleerbare uitlatingen van de wetenschap? Een rationeel niet vreemde conclusie, van hetzelfde niveau als: ‘als ik het niet snap is het niet waar’. Je weet blijkbaar niet wat wetenschap is en kunt niet logisch redeneren. En jawel, dat is dus wel degelijk iets heel anders.

Vierde fragment:
“Deze redenering toont ook aan dat veel mensen helemaal niet minder naïef zijn als vroeger.”

Ik mis wederom alle ratio. Deze redenering toont slechts aan dat de schrijver van dit stuk geen rationele onderbouwing kan geven. Elk inzicht in ‘causale verbanden’ ontbreekt volledig.

Vijfde fragment:
“Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat veel wetenschappen in de laatste eeuw geworden zijn tot een nieuwe religie, met de wetenschappers als nieuwe priesters. En als je hen niet gelooft word je (net als vroeger) bijna voor gek verklaard.”

Ik ben er niet vóór om mensen te kwetsen, maar dit is van een ongekende ‘wijsheid’! De schrijver is niet bezig met het zoeken naar waarheid of aannemelijkheid, maar met het zaaien van argwaan waar dat niet past. Het is begrijpelijk dat sommige wetenschappelijke inzichten moeilijk te bevatten zijn voor degenen zonder specifieke achtergrondkennis—dat geldt tenslotte voor ons allemaal op bepaalde gebieden. Wat echter problematisch is, is dat de complexiteit wordt gebruikt om wetenschappelijke bevindingen te diskwalificeren of om argwaan te zaaien.

In plaats van te vervallen in ontkenning, zou nieuwsgierige verwondering en de bereidheid om te leren
een positievere, verstandigere en een constructievere houding zijn!

Wetenschap ontkennen maar intussen wel profiteren van de inzichten (resultaten van de wetenschap) en wel de producten gebruiken wanneer het zo uitkomt? Wetenschap als nieuwe religie aanduiden is wel heel erg krom. Basis van wetenschap is nieuwsgierigheid en de inzichten veranderen bijna continue door nader onderzoek. Soms wijzigen inzichten daardoor zelfs radicaal en worden fundamenten volledig vervangen… (Einstein na Newton). Hoe kun je dat vergelijken met bijvoorbeeld de dogmatiek of onbewijsbare en starre uitgangspunten van religies?

Misschien moet de predikant/auteur ook eens een abonnement op b.v. “Wetenschap in Beeld” overwegen! Dat blad is namelijk bedoeld om wetenschappelijke  ontwikkelingen op een redelijk begrijpelijke manier toe te lichten. Dan heb je in ieder geval je best gedaan om te weten waarover je schrijft en preekt… Mocht je het dan nog niet kunnen bevatten, wees dan zo eerlijk om toe te geven dat op dit vlak niet je grootste toegevoegde waarde ligt en stop met het schrijven en preken van onzin waarmee je vooral jezelf te kijk zet. Leg je toe op de terreinen waarover de wetenschap geen uitspraken kan doen zoals bijvoorbeeld naastenliefde, zingeving en metafysische en spirituele kwesties.

Ik wil de mensen die lijden onder dergelijke dogmatische ‘heersers’ graag een hart onder de riem steken, maar ik weet niet goed wat ik méér kan doen dan dit schrijven. Lezen, nadenken en handelen blijft aan jezelf natuurlijk.

Ik ben dus weinig rationaliteit tegengekomen in de ‘Bijbelstudies’ terwijl de schijn hoog wordt gehouden dat wat zij beweren, allemaal wél heel rationeel verdedigbaar is… Waarom zouden dit soort ‘studies’ zich niet gewoon kunnen beperken tot terreinen waar de wetenschap zich niet in kan mengen? Mogelijkheden genoeg dunkt me, maar hiermee bereik je slecht het tegenovergestelde.

Dit is een mooi voorbeeld wat dat bij anderen oproept…. het wettelijke recht van andersdenkenden… 
Deze insteek verdient net zoveel ruimte als de uwe… en het getuigt van wijsheid om dit tenminste in te zien en er naar te handelen.

Jeroen Teelen
25 maart 2022

040522 / 186