Blogje 70 geeft een voorzetje omtrent logische stappen (extrapolaties van bestaande ontwikkelingen) op het gebied van sensoren/actuatoren/robots. Opmerkingen van derden tijdens discussies hierover dat robots toch nooit ons gedrag, intellect of zelfs creativiteit zouden kunnen evenaren waren vaak heel stellig maar zonder rationeel fundament. We kunnen deze kwalificaties inmiddels namelijk al wel ‘programmeren’. Dat is op zich natuurlijk nóg niet zo spannend, want dan ligt er nog steeds een door mensen ontwikkeld algoritme aan ten grondslag, maar er is zelfs de gedachte (bij sommigen zelfs de overtuiging) dat robots deze kwalificaties straks geheel zelfstandig zullen gaan verwerven, dus zónder onze inbreng. Als dat inderdaad zo zal blijken dan ontstaat een reeële kans dat de ontwikkelingen (en die gaan snel) ons op termijn de baas worden en daar moeten we op z’n minst tijdig een antwoord op vinden. Ik denk dat er over dit onderwerp geen ruimte is voor stelselmatige ontkenning van potenties en zelfs als die er wél is, dan kunnen we die ruimte niet precies voorzien. Voor de ‘ontkenners’ én de mensen die denken dat wij als mensen altijd de baas zullen blijven over de door ons gecreëerde technologie in de samenleving, toch even de volgende overweging:

Wat maakt ons mensen uniek? Op die vraag volgen meestal verwijzingen naar ’empathisch vermogen, ethiek, liefde, goed en kwaad, creativiteit, intuïtie, etcetera’. Dat zou specifiek mensen toebehoren. Los van het feit dat robots deze vaardigheden wel degelijk kunnen verwerven door menselijke instructie, is er zelfs de variant denkbaar dat ze deze straks zelfstandig (dus zonder onze inbreng) kunnen ontwikkelen. Ik zal u niet vermoeien met de meningen of argumenten van ‘specialisten’ (want die kunt u zelf naar behoefte raadplegen en op waarde schatten) maar misschien kan de volgende ‘redenering’ bijdragen aan de discussie of het besef.

Allereerst de fysieke component ‘hersenen’;
Hersencellen op zich (ook specialisaties) kunnen we functioneel electronisch nabootsen met neurale netwerken. Dit alles is nog niet geheel uitontwikkeld en ook schaalgrootte en energieverbruik zijn nog niet vergelijkbaar, maar het is geen uitzichtloos perspectief. We verwachten op termijn een moment dat we inderdaad in staat zijn om de menselijke hersenen functioneel en op schaal te kunnen nabootsen. Gebruik makend van quantumcomputers zullen vervolgens de kwaliteiten van onze eigen hersenen op een aantal gebieden ver worden overtroffen, is de verwachting van experts.

Dan de ‘inhoudelijke’ component, onze competenties;
Een pas geboren mens heeft de kwaliteiten als gevoel, ethiek, e.d. allemaal niet of niet in die mate. Er is onderzoek dat aangeeft dat er inderdaad erfelijke aspecten zijn maar ook die hebben ergens een oorsprong. Hoe komen we als mens toch tot deze kwaliteiten? Ik probeer hier een lans te breken voor de gedachte dat ze voornamelijk worden gevormd door onze levenservaring. Ik zeg niet dat ik de kennis heb dat dit inderdaad zo is,  maar het is op zich niet een ondenkbare route en er zijn experts die deze overtuiging huldigen.

Zij die menen dat dit allemaal wel heel erg ‘kort door de bocht’ is hebben natuurlijk helemaal gelijk, maar de ontwikkelingen gaan zo snel dat we ons niet moeten permitteren om derhalve alles maar op z’n beloop te laten. Velen zijn nu al zeer verrast door de AI-prestaties en bedenk dan dat de snelheid van nieuwe ontwikkelingen met iedere stap verder zal toenemen! Misschien zijn die modellen over de precieze werking van onze hersenen namelijk niet eens nodig…

De hersenen worden vanaf het begin gevoed door onze zintuigen, gecombineerd met de directe terugkoppeling (evaluatie) van ons (o.a. verbaal en motorisch) acteren. We nemen dus waar en ervaren de resultaten van ons acteren hetgeen leidt tot het opbouwen van ervaringen. Daarmee ontstaat vanzelf ook ‘de normering van die ervaringen’ (wat was waarom ‘positief’ en wat niet). Bij voldoende ervaringen ontstaat ook intuïtief gedrag, nuancering etcetera. Veel van de zogenoemde ‘mens-gebonden-kwaliteiten’ worden dus na verloop van tijd vanzelf ingevuld. Het is zelfs de verwachting van veel technische experts dat onze gecreëerde neurale netwerken bij groeiende omvang vanzelf ook meer en meer bewust en ook  zelfbewust zullen worden. Het is volgens sommigen zelfs onvermijdelijk bij het vergroten van de neurale capaciteiten. Deze mening wordt natuurlijk wetenschappelijk niet door iedereen gedeeld, maar de verweren zijn gestoeld op dezelfde onwetendheid over de processen binnen onze eigen schedel of op onduidelijke definities.
Die scepsis is dus wel begrijpelijk, maar op zich is de gedachtengang dat al die ‘mens-gekoppelde-eigenschappen’ zichzelf ontwikkelen bij voldoende neurale capaciteit en interactie met de wereld er om heen niet zo heel vreemd omdat we dat ook zien gebeuren bij onze kinderen.
De nabije toekomst zal hierover vanzelf uitsluitsel gaan geven. Iets om strak in de gaten te houden dus… want het mag geen verrassing voor ons worden natuurlijk, maar stel dat het zich inderdaad uit zichzelf ontwikkelt?

Waar verschilt de technologie dan nog van de menselijke kwalificaties? Genetica?
Iets dat in al het voorgaande nog geen plekje heeft is de genetica. Hoe ‘gevoelig zijn we voor…’. Dit is dus een andere dimensie dan de fysieke functionaliteit of de verworven inhoudelijke kwaliteiten. Het legt een deken van nuanceringen over onze ervaringen en interpretaties. Genetische variaties zijn echter ook eenvoudig onder te brengen in neurale netwerken als input- of architectuur-parameters.
Of ambities ook vanzelf ontstaan in de neurale netwerken van de toekomst is nog onbekend. De AI-Chatbot zegt van niet, maar ja, dat is op dit moment nog lang niet de beste raadgever in dezen en ik heb me er zelf niet verder in verdiept want die vraag wordt in dit kader hooguit pas interessant als we wat meer weten over de vermeende ‘zelf generende waarden’.

Zeker is slechts dat we op deze ontwikkelingen tijdig een weloverwogen menselijk antwoord moeten formuleren. Hoe willen we met die ontwikkelingen/ervaringen omgaan en waarom.
Het besef dat zeker ‘de massa’ ook vroeger bij grote technologische stappen gelijk een oordeel over uiteindelijke potenties en beslist onvermogen wist te produceren dat later toch weer moest worden genuanceerd, moet ons toch aan het denken zetten? Een ontwikkeling verbieden, zal in ieder geval niet werken… Ik hoop dat iedereen die overtuiging toch wel kan billijken…

Jeroen Teelen

20 april 2023