De Opkomst van Kunstmatige Intelligentie: Hoe Voorbereid Is Jouw Baan?

1. Feiten & Cijfers

Uit recente rapporten blijkt:

• Volgens het UWV‑rapport Op weg naar AI die werkt voor iedereen, verwachten werkgevers dat repetitieve administratieve en ondersteunende taken de komende jaren sterk veranderen door AI. Niet per se dat alle banen verdwijnen, maar dat de inhoud van functies verandert.

• Het sociaal‑economisch adviesorgaan SER benadrukt in AI en Werk – Samen naar een werkende toekomst met AI dat scholing en bijscholing cruciaal zijn om te voorkomen dat ongelijkheid toeneemt.

• UWV signaleert dat vaardigheden zoals digitale basiskennis, kritisch denken en aanpassingsvermogen steeds vaker worden genoemd als noodzakelijk, zelfs in beroepen die traditioneel sterk leunen op vakkennis.

2. Wat verandert er precies in kenniswerk?

Feitenkennis wordt steeds toegankelijker dankzij AI. Waar je vroeger feiten moest onthouden, biedt AI nu snelle toegang tot data + context + eerste interpretaties. Het onderscheidende vermogen ligt niet langer in wat je weet, maar in hoe je kennis toetst, gebruikt en combineert.

Belangrijke vaardigheden die naar voren komen:

• Kritisch denken: beoordelen van bronnen, herkennen van bias of onnauwkeurigheden.

• Creatief denken en probleemoplossing: nieuwe situaties waarin vaste patronen niet volstaan.

• Ethisch redeneren: inschatten van risico’s, morele implicaties van AI‑beslissingen.

• Interpersoonlijke communicatie: samenwerken, uitleggen, overtuigen, empathie.

3. Traditionele automatisering versus AI

Bij automatisering zoals we die kende in de jaren tachtig: vaste regels, voorspelbare output, vooral gericht op fysieke of routinematige administratieve processen.

AI onderscheidt zich doordat het:

• leert van voorbeelden en data;

• kan omgaan met variatie, ambiguïteit en onbekende omstandigheden;

• taken overneemt die taal, beeldherkenning, voorspelling of patroonherkenning vereisen;

• in sommige gevallen beslissingen maakt zonder permanente menselijke tussenkomst, al is toezicht vaak noodzakelijk.

4. Welke groepen lopen risico — en welke kansen bestaan er?

Risicogroepen:

• Functies met weinig variatie en hoge mate van herhaling (klantenservice, administratief werk)

• Middel‑ en oudgeschoolden die weinig toegang hebben tot scholing of digitale leermiddelen

• Werknemers zonder ervaring met technologie of beperkte mogelijkheden om te veranderen van baanprofiel

Kansen liggen er voor:

• Professionals met sterke digitale vaardigheden, ethisch bewustzijn, creativiteit

• Werknemers die leren hoe AI werkt, en hoe menselijke waarden, oordeel en nuance cruciaal blijven

• Sectoren waarin menselijke contact, context gevoeligheid of moreel overzicht onmisbaar zijn (zorg, onderwijs, creatieve beroepen)

5. Wat jij kunt doen om toekomstbestendig te worden

Individuele strategie:

• Volg online cursussen of korte opleidingen in digitale vaardigheden, data‑geletterdheid, AI‑tools, ethiek

• Oefen met kritisch denken: check AI‑uitkomsten, vergelijk met betrouwbare bronnen, analyseer wat ontbreekt

• Ontwikkel soft skills zoals empathie, communicatie en leiderschap — deze blijven lastig te automatiseren

Rol van onderwijs & werkgevers:

• Herformuleer curricula met minder nadruk op feitenroductie, meer op probleemoplossing, ethiek, creativiteit

• Stimuleer bijscholingstrajecten voor werknemers in beroepen met verregaande risico’s op taakverandering

• Onderwijsinstellingen en bedrijven samenwerken voor leertrajecten waarin AI‑vaardigheid, toezicht en ethisch gebruik centraal zijn

Beleidsaanbevelingen:

• Overheid moet scholingssubsidies of belastingvoordelen geven voor bijscholing in AI‑vaardigheden

• Zorg voor regelgevend kader rond transparantie van AI‑gebruik en aansprakelijkheid bij fouten of bias

• Breid sociale vangnetten uit, met begeleiding richting nieuwe beroepen, zodat mensen niet buiten beeld raken bij technologische verschuiving

6. Afsluitende gedachte

AI verandert niet alleen wat we doen, maar hoe we denken over waarde, relevantie, en wat het betekent om mens te zijn in werk. Jouw rol morgen hangt af van wat je vandaag doet: benut de kans om jezelf te vormen tot iemand die AI gebruikt, niet passief laat uitvoeren. De toekomst is niet alleen iets dat je overkomt — het is iets dat je ook deels zelf vorm geeft!

Besef daarnaast dat de ontwikkeling van AI, zoals we het nu kunnen inschatten, veranderingen een boost geeft, oftewel “Er verandert steeds meer en steeds sneller!” Permanent aanpassen aan nieuwe situaties moet een ‘gewoonte’ worden. We kunnen de behoeften niet overzien over een periode van meer dan enkele jaren! Ai zal zichzelf gaan veranderen en verbeteren waardoor de  mogelijkheden en behoeften op iets langere termijn bijna onvoorspelbaar lijken. En dat geldt ook nog eens voor vrijwel ALLE beroepen zoals we die nu kennen!

Jeroen Teelen

26 oktober 2024