Religie en Onderwijs: Waarom Scheiding Essentieel Is…

Vandaag een uitstekend stuk in de Telegraaf van Annemarie van Gaal
(die ook Timmermans’ ‘niet-logica’ prima onderuit haalt) over het gevaar van Religie in het Onderwijs…

Hoe lang moeten we de overheid nog melden dat het onverstandig is om de religieuze kwalificatie in het bijzonder onderwijs toe te staan? Het lijkt wel of er niet wordt nagedacht (dus ook geen beleid ontstaat) en alleen maar aandacht is om toch vooral niemand voor het hoofd te stoten. Dat is “Dweilen waar het lekt zonder het dak te repareren”. Jurgen Nobel (staatssecretaris VVD) pakt tenminste eindelijk deze handschoen op maar werd door Timmermans indirect als onverstandig bestempeld?

Timmermans maant tot voorzichtigheid omdat groeperingen toch al zo langs elkaar lopen en niet integreren, maar beseft niet dat juist dit ‘gebrek aan verstandig beleid’ mede oorzaak is van alle non-integratie. Ik heb er al eens een hele blog aan geweid “Triggers voor striktere handhaving scheiding kerk en staat”. Helaas moet ik concluderen dat mijn blog-pogingen om op een niet al te confronterende en vooral relativerende manier het gevaar van religie in het publieke domein ter discussie te stellen, geen gehoor vindt. Ik weet dat je “roodkapje niet wakker krijgt met een slaapledje” en dat je “een koe nooit leert om te schaken”, maar blijkbaar verdwijnt elke bedachtzame relativering dan ook automatisch in het archief “Ongehoord”.

Misschien werkt dan toch het geniale, zeer moedige, uiterst intelligente en zeer goed verwoorde betoog van Lale Gül (boek 2 “Ik ben vrij!” 2024 vind ik het best) vele malen beter omdat het onomwonden en recht voor z’n raap de gevolgen van religie niet alleen indringend ter discussie stelt maar ook veroordeelt. Ik ben er niet voor om mensen belachelijk te maken, maar wel om mensen tot inzicht te brengen dat het tegen het licht houden van hun overtuiging in het belang is van jezelf én van de rest van de maatschappij. Blind voor die harde constatering door de eigen sociale en culturele omgeving is soms die harde toon toch veel effectiever dat mijn gematigde rationele beschouwing.

De scheiding tussen kerk en staat is een fundamenteel principe in een democratische samenleving.

Het waarborgt de vrijheid van religie, gelijkheid, bescherming tegen religieuze overheersing en conflicten, politieke stabiliteit en pluralisme. In het onderwijs is deze scheiding cruciaal om een neutrale leeromgeving te creëren waarin kinderen zich vrij kunnen ontwikkelen zonder religieuze invloeden.

Belang van neutraal onderwijs?

Scholen dienen plaatsen te zijn waar leerlingen worden blootgesteld aan diverse perspectieven en leren kritisch te denken. Wanneer religieuze doctrines deel uitmaken van het curriculum, zal dit de objectiviteit van het onderwijs ondermijnen en de ontwikkeling van onafhankelijk denken belemmeren. Bovendien zal het opleggen van specifieke religieuze overtuigingen zeker leiden tot uitsluiting van leerlingen met andere of geen religieuze achtergronden. Het zijn de ‘haat-zaadjes’ voor de toekomst.

Hoewel religie inderdaad een rol speelt in cultuur en identiteit, kan dit ook zónder dat religieus onderwijs op scholen verplicht wordt gesteld. Het is mogelijk om wereldgodsdiensten en hun culturele impact te bespreken in het kader van een neutraal vak zoals geschiedenis of maatschappijleer, zonder een specifieke religie te promoten. Dit voorkomt indoctrinatie en biedt leerlingen de kans om kritisch te denken over verschillende perspectieven.

Keuzevrijheid in het onderwijs mag niet ten koste gaan van gelijke kansen en een neutrale basisopleiding voor alle leerlingen. Religieuze scholen kunnen onbedoeld segregatie versterken door kinderen op te delen op basis van geloof. Een algemeen toegankelijk, seculier onderwijssysteem garandeert dat leerlingen met verschillende achtergronden samenkomen en leren samenleven in een diverse samenleving.

Morele vorming is niet exclusief gebonden aan religie. Seculier onderwijs kan ook een sterke nadruk leggen op ethiek, burgerschap en sociale verantwoordelijkheid. Door universele waarden zoals respect, empathie en eerlijkheid centraal te stellen, kunnen scholen leerlingen voorbereiden op een rechtvaardige en inclusieve maatschappij zonder een specifieke religieuze insteek.

Morele vorming in seculier onderwijs

Seculiere scholen bewijzen dat morele vorming geen religie vereist, waar leerlingen wekelijks ethieklessen volgen. Door thema’s als eerlijkheid, respect en duurzaamheid te bespreken in een open en neutrale setting, leren kinderen kritisch nadenken en empathie ontwikkelen zonder een religieuze invalshoek.

Vrijheid van godsdienst betekent dat iedereen vrij is om zijn of haar geloof te belijden, maar dit recht mag niet leiden tot het opleggen van een religie aan anderen in een openbare onderwijscontext. Een seculiere schoolomgeving garandeert juist dat niemand zich buitengesloten voelt op basis van religieuze overtuigingen en dat onderwijs vrij blijft van religieuze voorkeuren.

Het succes van religieuze scholen is niet inherent aan hun religieuze karakter, maar eerder aan andere factoren zoals kleinere klassen, betrokken ouders en duidelijke gedragsregels. Deze elementen kunnen net zo goed worden toegepast in seculiere scholen zonder een religieuze focus.

Risico’s van religieuze invloed in het onderwijs

Het integreren van religie in het onderwijs leidt tot indoctrinatie, waarbij kinderen zonder kritische reflectie bepaalde overtuigingen overnemen. Dit beperkt hun vermogen om zelfstandig te denken en geïnformeerde keuzes te maken. Daarnaast bevordert één religie boven andere stellen, discriminatie en polarisatie binnen de schoolgemeenschap.

Segregatie door religieuze scholen

In Nederland zien we voorbeelden waar religieuze scholen onbedoeld bijdragen aan segregatie. Religieuze basisscholen in stedelijke gebieden hebben een minder diverse leerlingenpopulatie dan openbare scholen. Dit versterkt sociale scheidslijnen en beperkt het contact tussen kinderen van verschillende achtergronden. Een seculiere schoolomgeving kan juist zorgen voor meer verbinding in de samenleving.

Voorbeeld: Frankrijk’s laïcité

Frankrijk hanteert sinds 1905 een strikte scheiding tussen kerk en staat, bekend als laïcité. Dit houdt in dat religieuze uitingen in openbare scholen en overheidsinstellingen (dus ook geen keppeltjes, hoofddoekjes en kruisjes in de tweede kamer!) niet zijn toegestaan. Deze benadering heeft bijgedragen aan een neutrale publieke sfeer waarin alle burgers, ongeacht hun religieuze overtuiging, gelijk worden behandeld. 

Conclusie

Het is tijd voor neutraal onderwijs Als samenleving hebben we de verantwoordelijkheid om onze kinderen gelijke kansen te bieden en hen voor te bereiden op een diverse wereld. Religie kan een belangrijke rol spelen in het privéleven van mensen, maar hoort niet thuis in het klaslokaal. Door te kiezen voor neutraal en inclusief onderwijs, kunnen we een basis leggen voor wederzijds begrip, sociale cohesie en een toekomst waarin iedereen gelijke kansen krijgt.

Het handhaven van een strikte scheiding tussen kerk en staat in het onderwijs is essentieel voor het bevorderen van een inclusieve en neutrale leeromgeving en dus later ook voor een vreedzame en begripvolle samenleving. Want dit stelt leerlingen in staat om zonder religieuze vooringenomenheid te leren en zich te ontwikkelen tot kritische en onafhankelijke denkers. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om deze scheiding te waarborgen en ervoor te zorgen dat het onderwijs vrij blijft van religieuze invloeden.

Ik voel de plicht om hieraan aandacht te schenken omdat het een groot gevaar vormt voor de toekomst van elke democratische en pluriforme samenleving als we dit niet NU inzien en pareren.

Jeroen Teelen

18 november 2024