Op verzoek: Een korte samenvatting van blog 140

Is Nederland Ambitieus Genoeg in de AI-Wereld?

De wereld digitaliseert razendsnel en kunstmatige intelligentie vormt daarin de nieuwe motor. De vraag is niet óf we meedoen, maar hóe. Nederland staat op een kruispunt, vergelijkbaar met de jaren ’80 tijdens de opkomst van de computer. Ook toen waren we traag, maar werden uiteindelijk wakker. Nu dreigen we dezelfde fout te maken met AI.

De mondiale AI-wedloop wordt gedomineerd door de VS en China. Amerika investeert via de markt ($109 miljard in 2024, $500 miljard op komst), China stuurt centraal ($98 miljard in 2025). Europa, en Nederland in het bijzonder, positioneert zich ethisch, maar komt onvoldoende van papier. Wetgeving zoals de EU AI Act is principieel, maar ook log en traag. Nederland investeert relatief weinig, loopt achter in valorisatie (hoe snel wetenschappelijk onderzoek wordt omgezet in bruikbare toepassingen voor samenleving of markt), en mist slagkracht.

Toch is ons fundament sterk: topuniversiteiten, publieke instellingen als CWI en TNO, sterke sectoren (logistiek, zorg, landbouw), en een goed ecosysteem van startups en digitale infrastructuur. Maar de praktijk blijft achter. Veel plannen, weinig daadkracht. Slechts 12% van de organisaties past AI daadwerkelijk toe op schaal. Data blijven versnipperd, talent verdwijnt, en publiek-private samenwerking verzandt vaak in traagheid.

Wat nodig is, is niet nóg een visie, maar een koersvaste en selectieve uitvoering. Nederland moet kiezen voor strategische niches waarin we kennis, geloofwaardigheid en infrastructuur combineren. En we moeten durven investeren: in onderwijs, duurzame technologie, open databronnen, en praktische regelgeving die innovatie mogelijk maakt zonder publieke waarden te ondermijnen.

Daarnaast moeten burgers actief worden betrokken. Vertrouwen in technologie is geschaad. AI zonder transparantie of zeggenschap roept weerstand op. Juist daarom is het initiatief Digitale Soevereiniteit Voor Burgers (DSVB) gestart – om burgers zeggenschap te geven over hun digitale toekomst, en alternatieven te ontwikkelen buiten big tech.

Nederland hoeft geen Silicon Valley te zijn. Maar wel: principieel, doelgericht en geloofwaardig. AI moet uitlegbaar, controleerbaar en maatschappelijk verantwoord zijn. Als we dat waarmaken, kunnen we internationaal verschil maken – juist doordat we kiezen voor kwaliteit boven snelheid.

De technologie ontwikkelt zich met volle kracht. De vraag is: ontwikkelen wij mee – op onze voorwaarden?

N.B. Ook nu weer blijkt dat we niet voorop hoeven te lopen in de nieuwe ontwikkelingen zelf, mits we onze wetenschappelijke kennis (en dus ONDERWIJS!) op peil werden te houden! 

Jeroen Teelen,

juli 2025