Vooropgesteld dat ik nergens verstand van heb, want het meeste ben je als zeventigjarige inmiddels waarschijnlijk al weer vergeten, maar ik vind het voor mezelf wel leuk om eens terug te kijken op wat ik vroeger belangrijk vond en wat ik nu belangrijk vind in het leven… even los van fijne mensen om je heen, liefde, gezondheid en dat soort dingen. Nee, gewoon hoe je naar de wereld keek en wat je belangrijk vond en hoe dat is veranderd in al die jaren. Gewoon, voor wat het waard is natuurlijk!

Als kind in een arbeiders- c.q. middenstandsgezin in de jaren ’50 keek ik met bewondering omhoog naar de mensen met kennis en aanzien. Een professor wist alles en was onbereikbaar, een directeur leek een ‘lokale’ koning, een minister betrad het maatschappelijk hoogste discussiepodium, en de paus – die moest haast God zelf zijn. Dat laatste snapte ik overigens toen al niet precies en inmiddels weet ik dat hier ‘niet-rationele’ inzichten aan ten grondslag liggen, maar dat terzijde.

Van Ambitie naar Bezinning

Nu, op mijn zeventigste, heb ik die beelden wel bijgesteld. Onderweg heb ik zelfs dingen bereikt die ik vroeger niet voor mogelijk had gehouden. Zo werd ik eens gevraagd om hoogleraar te worden. Mijn eerste reactie? “Daar ben ik niet slim genoeg voor.” Een dom antwoord, want de repliek was: “Maar, je bent slim genoeg én krijgt dingen voor elkaar – dáár hebben wij wat aan.” Dat was dus al een eerste duidelijke nuance op mijn oorspronkelijke overtuiging! Uiteindelijk heb ik het toch niet gedaan, want de vereiste opofferingen (een jaar schrijven om m’n promotie af te ronden en verhuizen of een weekendhuwelijk) waren me te groot. Alleen de vraag was al genoeg om te beseffen dat een échte professor meende dat ik het zou kunnen – en daarmee was het doel eigenlijk al behaald.Ik heb me later nog wel als Lector laten strikken, maar ja, dat was om de hoek!

Ik richtte een adviesbureau op en stopte daar al mijn energie in. Het werd een groot succes en door het hele land werd ik gevraagd als (keynote) speaker of dagvoorzitter op congressen, voor lezingen en gastcolleges… Het waren er soms wel vier of zelfs vijf per week. Dat was natuurlijk prachtig, maar ook heel dwingend. Midden in de nacht thuis, overdag op kantoor… dat kost wat.

Is juist de Keerzijde van Succes de Weg naar Meer?

Op mijn 48e ging ik met ‘pensioen’, omdat al die druk én de stress voor het regelen van nieuwe huisvesting voor mijn prachtige eigen bedrijf (Teelen BV) toch zijn tol eiste. Mijn bloeddruk was voldoende hoog om de auto schoon te spuiten, en mijn vrouw realiseerde zich dat het anders moest. Zij heeft me uiteindelijk overgehaald te stoppen, anders was ik er ook al lang niet meer geweest, denk ik. Een uitkering had ik gelukkig niet nodig, maar dat was ook mijn eer te na. Wat ik wél deed? Ik stortte me op muziek en vrijwilligerswerk, zowel bestuurlijk als praktisch. Ik vond nieuwe waarden in het werken als dirigent en toetsenist en zelfs interimbestuurder. Dingen die ik ook leuk vind maar waar ik eerder minder tijd voor had, kon ik nu meer aandacht geven en van sommige wist ik vooraf niet eens dat ik het kon. Het was, achteraf bezien, de beste keuze die ik (lees: ‘mijn vrouw’ dus) ooit maakte. Intussen had ik natuurlijk stiekem nog tijd genoeg om te genieten van technologie en natuurkunde. Ik was en bleef heel enthousiast over de voortgang die de technologie onze samenleving bracht en zelfs nu nog mag ik af en toe een presentatie houden over bijvoorbeeld AI en wat de toekomst ons nog meer zou kunnen brengen. Gratis natuurlijk, want anders lijkt het weer op werk en dat kan natuurlijk niet want ik ben inmiddels al 22 jaar met pensioen!

Eén Leven met Meerdere Carrières?

Terugkijkend besef ik dat ik eigenlijk twee carrières in één leven heb meegemaakt. Ach nee… veel meer zelfs. Piloot, vrachtwagenchauffeur, dirigent, toetsenist in bands, dansleraar, zoals gezegd: lector op een hogeschool, auteur, cabaretier, parachutist, tv-presentator –, interim manager, je kunt het zo gek niet bedenken. Ik genoot ook achterop de vuilniswagen bij het ophalen van oud papier voor de voetbalvereniging (waar ik trouwens nooit lid van was geweest). Eén keer herkende iemand me bij het stoplicht en vroeg: “Jeroen, gaat het wel goed met je?” (Waar gebeurd!) Maar in mijn gele hesje achterop die vuilniswagen voelde ik me helemaal vrij… Het was puur genieten en mijn beweging voor die dag had ik al vast weer gehad!

Als kind was zo’n veelzijdigheid onvoorstelbaar. Eén doel was al moeilijk… laat staan dat je er meerdere zou kunnen vervullen. Het besef dat je bijna alles kunt worden, mits je lijf dat toelaat en je het écht wilt. Nou ja…, álles – voetballen kon ik bijvoorbeeld echt niet en ook tekenen en schilderen was niet veel meer dan slecht bestede verf, maar daar had ik gelukkig dan ook niet veel mee. Je doelen worden dan anders.
Ging er dan nooit wat fout? Tuurlijk wel, maar tegenover dat ‘gat’ stond ook een ‘berg’ van dingen die wel goed gingen… dus voor mij was het glas altijd wel halfvol.

Geluk en Wat Echt Belangrijk Is?

Nu, hoewel ik nog lang niet klaar ben, kijk ik terug op een fantastisch leven waarin ik vooral heel veel mooie dingen ben tegengekomen. Alles bij elkaar vind ik dus dat ik wel erg veel geluk heb gehad, ook fysiek, want alles doet het nog zonder echte problemen… Gekscherend zeg ik weleens: “Ik kom nog een keer van geluk onder de trein.” Maar zo voelt het ook: alsof het geluk gewoon met me meeloopt. En nee, ik ben niet blind voor het verschil met vele anderen. Wekelijks zie ik als vrijwilliger ouderen of gehandicapten in een verzorgingshuis, maar ook bij hen zie ik een glimlach. Voor hen heeft geluk waarschijnlijk een totaal andere betekenis. Zij zien geluk in heel andere dingen. Nu denk ik zelfs: “Misschien zit geluk wel meer in onze levenshouding dan in wat we zijn, hebben of wat we kunnen? Misschien zit het zelfs alleen maar in het écht ontdekken van jezelf?” Het gevoel dat je jezelf kunt blijven verrassen door steeds toch weer nieuwe dingen te gaan doen. Het voelt goed en het stemt tot grote tevredenheid.

Zinvoller dan Ooit?

Ik zie dus ook mensen gelukkig zijn met niets van wat ik vroeger zelf belangrijk vond en wat ik vroeger dus een onderdeel van ‘geluk’ zou noemen. “Verandert die persoonlijke definitie dan misschien met je mee als je ouder wordt of had ik altijd al de verkeerde definitie gehanteerd?”, zou je kunnen denken. Ik weet het niet. Wat vind ik nu zélf dan nog echt belangrijk? Simpelweg maatschappelijk zinvol bezig zijn, of misschien iets achterlaten waarvan onze kleinkinderen later kunnen zeggen: “Dat was van opa en oma?” Maar ja, zelfs dát is uiteindelijk maar van korte duur natuurlijk. Als je bedenkt dat we minder dan een stofdeeltje zijn in het immense heelal, waarvan er ook nog eens vele schijnen te zijn – of dat over tachtig jaar ook alles vergeten zal zijn van wat ooit ons geluk heeft gedomineerd – dán besef je dat er op de lange termijn toch ook maar zeer weinig écht van belang is. Geluk houdt op waar het leven eindigt. Er is dan geen zingeving meer als je er even over doordenkt, geen ervaring van toegevoegde waarde of leuke belevingen en zelfs geen verdriet of zorg. Zoals ik er nu naar kijk zou ik dus vooral zeggen:

“Doe vooral wat je graag doet en doe het nu! Dat, zonder anderen te vertellen hoe zij het zouden moeten doen, want geluk is persoonlijk en heeft niets te maken met het voldoen aan de eisen van buitenstaanders.” Als anderen jou gaan vertellen waar je allemaal aan moet voldoen om je leven goed te leiden of te lijden is dat een grove zelfoverschatting en pure domheid van die ander. Besef dan dat degenen die dat allemaal zo goed menen te weten, blijkbaar zelf niet eens door hebben hoe weinig ze eigenlijk weten. Dát besef heb ik inmiddels… Er wordt veel beweerd maar weinig aangetoond… het kenmerk van de onwetende.

Dat raakt aan iets wat ik nog steeds prachtig vind: Natuurkunde, een anker in de vermoedens over onze ‘realiteit’, slechts gebaseerd op oprechte nieuwsgierigheid. Hoe ongelooflijk mooi zit ‘de wereld’ in elkaar, en hoe klein is ons wetenschappelijke kader waarin we dat met die paar hersencellen proberen te begrijpen. Voor mij gaat geluk dus ook mede om het gevoel van gedeelde verwondering, de ontdekkingsreis van je leven zélf. Dáár probeer ik, op mijn eigen manier, zo goed mogelijk trouw aan te blijven en ik geniet er nog steeds met volle teugen van.

Jeroen Teelen,

31 oktober 2024